Echnaton

Faraon Echnaton jest uznawany za pierwszy przykład naukowca, twórczego umysłu, u władzy. Dokonuje śmiałej rewolucji religijnej. Istnieją przesłanki, które łączą postać Echnatona z judaizmem. Zarówno religia wprowadzona przez Echnatona, jak i wiara potomków Jakuba miały charakter monoteistyczny. Ważną wspólną cechą obu religii był także zakaz przedstawiania osoby boskiej. Także niektóre datowania czasu życia Mojżesza pokrywają się z czasami panowania tego faraona, prześladowanego pośmiertnie za wprowadzenie monoteizmu.  Po tym jest skazany na damnatio memoriae- wpisy o jego panowaniu są usuwane. Dlaczego?
Kolejną ciekawostką jest sam fakt ukazywania faraona w otoczeniu "kochającej rodziny". Echnaton jak żaden inny faraon uwieczniany był w towarzystwie całej rodziny, co wcześniej, jak i później uważane było za niegodne osoby boskiej.
Fragment opery F. Glassa 

Philip Glass jest autorem tryptyku oper minimalistycznych (Portrait Trilogy)poświęconych trzem największym postaciom wszechczasów. Trzem ludziom którzy w największym stopniu wywarli wpływ na nasze życie. Byli to: Gandhi (Satyagraha)Einstein (Einstein on the Beach), i opera o egipskim faraonie Echnatonie (Akhnaten), będąca ukoronowaniem tego tryptyku.

Echnaton to jedna z najbardziej kontrowersyjnych postaci w historii ludzkości. To za jego czasów po raz pierwszy w dziejach ludzkości rozkwitła sztuka realistyczna (sztuka tzw. okresu Amarny). Jest on pierwszym faraonem, którego przedstawiano wraz z rodziną, pierwszym humanistą, którego myśli i wiersze poznaliśmy, mężem którego znana z kobiecego piękna żona Nefretete miała ten sam status faraona co on sam. Jego dziwny wygląd budzi do dziś morze kontrowersji-faraon najprawdopodobniej pozwolił uwiecznić swoje choroby i brzydotę.

To także faraon, który dokonał największej rewolucji religijnej wszechczasów- zamienił politeizm w monoteizm, w którym dawni Bogowie stali się tylko awatrami tego jedynego- Atona, boga tarczy słonecznej. Echnaton był prekursorem naszego monoteizmu. ba, miał chyba większy wpływ niż nam się wydaje. U Sumeryjczyków Jahweh, Jahwe był tylko wyłącznym patronem Żydów, tak jak w innej mitologii Hermes był patronem kupców.
Stąd, z sumeryjskiego panteonu, parlamentu bogów, którego Jahwe, Jahweh, Jah był marszałkiem, pozostało sformułowanie "synowie Ela" (elohim), które w oryginale Biblii powtarza się bodaj kilkaset razy, i niezgodnie z pierwotnym znaczeniem tłumaczono je jako "bóg" mimo iż jest to słowo w liczbie mnogiej. 

Wielu badaczy nie ma wątpliwości że Mojżesz był albo kapłanem monoteistycznego kultu stworzonego przez Echnatona, albo wręcz sam był Echnatonem. O tym że Mojżesz miałby być faraonem egipskim, miały świadczyć jego insygnium- laska w kształcie żmiji, zarezerwowana tylko dla faraona. Tą opinię spopularyzował m.in. Zygmunt Freud w swym znanym dziele o Mojżeszu.

Tymczasem sama opera: powstała do libretta napisanego przez Philipa Glassa przy współpracy z egiptologami z wykorzystaniem tekstów śpiewanych w języku egipskim, hebrajskim, akadyjskim. _{(opr. rf/ dk)}